Yaponiyada Yel Universitetinin professoru Yusuke Narita bəyan edib ki, yapon əhalisinin qocalması problemini yaşlıların kütləvi intiharı ilə həll etmək mümkündür. O, 2021 və 2022-ci illərdə bu cür fikirləri açıq şəkildə ifadə edib, baxmayaraq ki, indi onun sözlərinin kontekstdən çıxarıldığını iddia edir.
Yaponiya dünyanın ən yaşlı əhalisi olan ölkədir. Hələ 2012-ci ildə Yaponiya Səhiyyə Nazirliyi 2060-cı ilə qədər ölkə əhalisinin 128 milyon nəfərdən 87 milyon nəfərə qədər azala biləcəyini proqnozlaşdırıb ki, bunun da 40%-ni pensiyaçılar təşkil edəcək. 65 yaşdan yuxarı insanların nisbətinə görə Yaponiya qocalma cəmiyyətlərinin dünya reytinqində birinci yerdədir - 29,1% (36,27 milyon nəfər).
2022-ci ildə 75 və daha yuxarı yaşda olan yapon yaşlıların sayı ilk dəfə olaraq ölkə əhalisinin 15%-ni ötüb. Hazırda ölkədə bu yaş qrupunda olan 19,73 milyon insan (ümumi əhalinin 15,5%-i) var.
İqtisadiyyatın artan yükü ilə əlaqədar Yaponiya hakimiyyəti pensiya yaşını artırmaq barədə fikirləşib. İndi yaponlar 60-70 yaş arasında istənilən vaxt pensiyaya çıxa bilərlər. 2023-cü ilin yanvarında baş nazir Fumio Kişida Yaponiyanın aşağı doğum səviyyəsinin və əhalinin qocalmasının ciddi təhlükə yaratdığını söyləyib.
“Yaponiyada bu gün sual ondan ibarətdir ki, biz cəmiyyət olaraq fəaliyyət göstərməyə davam edə bilərikmi? Doğuş və valideynlik siyasəti təxirə salına bilməyən bir məsələdir. <...> Biz ilk növbədə uşaqlara yönəlmiş sosial iqtisadiyyat qurmalıyıq”, - baş nazir bildirib.
2021-ci ilin dekabrında o vaxtkı 37 yaşlı Yale Universitetinin professoru Yusuke Narita “Yapon” xəbər proqramına əhalinin qocalmasının həllinin “yaşlıların kütləvi intiharı və ya kütləvi seppuku” ilə həll etməyi təklif edib. “The New York Times” Naritanın 2022-ci ildə başqa bir çıxışına diqqəti çəkir. Bir yeniyetmənin kütləvi intiharla bağlı sualına Narita misal olaraq amerikalı rejissor Ari Astairenin 2019-cu ildə çəkilmiş “Solstice” filmini göstərib. Filmin süjet xəttinə əsasən, iki icma ağsaqqalı özlərini qayadan ataraq ritual intihar edir.
“Yaxşı olub-olmadığını söyləmək çətindir. Əgər bunun yaxşı olduğunu düşünürsənsə, o zaman belə bir cəmiyyət yaratmaq üçün çox çalışa bilərsən”, – qəzet Naritanın sözlərindən sitat gətirir. O, həmçinin evtanaziyanın gələcəkdə məcburi ola biləcəyini də irəli sürüb. Evtanaziyadan danışan Narita 19 yaşında anevrizma diaqnozu qoyulan anası haqqında danışıb. Onun sözlərinə görə, ona qulluq etmək ayda 100 000 yenaya (təxminən 755 dollar) başa gəlir.
Naritanın açıqlamaları və populyarlığı bəzi yapon siyasətçilərini narahat edirdi. Professorun tənqidçiləri hesab edirlər ki, onun sözləri cəmiyyətdə 1948-ci ildə yevgenika haqqında qanunun qəbul edilməsinə sonra yaranan hisslərə səbəb ola bilər. Qanun müxtəlif xəstəlikləri, o cümlədən irsi, psixi və genetik xəstəlikləri olan insanların məcburi sterilizasiyasını nəzərdə tuturdu. Qanun 1996-cı ilə qədər qüvvədə qalıb, 25 minə yaxın insan onun qurbanı olub. 2019-cu ildə Yaponiya hökuməti qanunun qurbanlarından rəsmi üzr istəyib və təzminat ödəyəcəyini vəd edib.
Tənqidlərə baxmayaraq, Narita Yaponiyada “The New York Times”ın qeyd etdiyi kimi, yaşlı nəslin iqtisadi artımı geridə qoyduğuna inanan gənclər arasında getdikcə populyarlaşır. Naritanın hazırda “Twitter”də yarım milyondan çox izləyicisi var, müntəzəm olaraq yapon onlayn şoularında və jurnalların üz qabığında görünür, enerji içkisi reklamlarında çəkilir.
“The New York Times”a verdiyi şərhdə o, intihar və evtanaziya ilə bağlı sözlərinin əsasən kontekstdən çıxarıldığını bildirib. Professor qeyd edib ki, Yaponiyada hökumət və korporasiyalarda yüksək vəzifələrdə yaşlı kişilər tərəfindən tutulması onu daha çox narahat edir.
Narita “kütləvi intihar”la bağlı ifadələrin “mücərrəd metafora” olduğunu bildirib. O, bunu düşündüyünü və bir daha belə ifadələr işlətməmək qərarına gəldiyini iddia edir.
Jurnalist Masato Fujisaki Yaponiyanın “Newsweek” jurnalında qeyd edib ki, professorun sözləri “məcaz kimi qəbul edilməməlidir”. Onun fikrincə, Naritanın pərəstişkarları “qocaların indiyə qədər ölməli olduğunu düşünən, sosial təminatı kəsilən” insanlardır.
“The New York Times” qeyd edir ki, yaşlı nəslə hörmət mədəniyyətinə baxmayaraq, yaşlıların Yaponiyanın inkişafına mane olduğu fikirlər artıq ictimai şəkildə ifadə olunub. On il əvvəl o vaxtkı maliyyə naziri Taro Aso yaşlılara “ölməyə tələsin” təklif etmişdi. O, hazırda hakim Liberal Demokrat Partiyasının sədr müavini vəzifəsini tutur. Qəzet onu da qeyd edir ki, 2022-ci ildə qocalmış cəmiyyət problemini həll etmək üçün yaşlıların könüllü evtanaziyasını təşviq edən eyniadlı hökumət proqramından bəhs edən “Plan 75” adlı yapon elmi fantastika filmi nümayiş etdirilib.
