Sentyabrın 21-də Rusiya prezidenti Vladimir Putin televiziya ilə çıxışı zamanı Moskvanı nüvə silahı ilə təhdid edən ölkələrə xəbərdarlıq edib. Putinin sözlərinə görə, onlar “bilməlidirlər ki, külək bir gün onların istiqamətinə dönə bilər”. Daha sonra ABŞ dövlət katibi Entoni Blinken ABŞ-ın nüvə təhlükələri ilə bağlı Rusiya ilə birbaşa təmasda olduğunu bildirib. Onun sözlərinə görə, nüvə silahının tətbiqi halında Vaşinqtonun fəaliyyət planı var. Artan gərginlik fonunda hər bir insan nüvə zərbəsindən necə sağ çıxacağını bilməlidir.
İlk nüvə silahının sınağı 1945-ci ilin iyulunda ABŞ-da tərəfindən keçirilib. Avqust ayında amerikalılar Yaponiyanın Xirosima və Naqasaki şəhərlərinə atom bombaları atıblar. 1949-cu ildə SSRİ-də nüvə silahı sınaqları keçirilib. 12 ildən sonra “Çar Bombası” adlanan Sovet AN602 bombası Quru Burun poliqonunda sınaqdan keçirilib. Onun partlayış gücü 58,6 meqaton olub. Bu, AN602-ni bəşəriyyət tarixində ən güclü partlayıcı qurğu edir. Çar bombasının partlaması nəticəsində yaranan parıltı 1000 kilometrdən çox məsafədə görünüb.
Həmin vaxtdan hər iki ölkə - həm Rusiya, həm də ABŞ - öz arsenalını artırır, nüvə silahlarının imkanlarını və onların çatdırılma vasitələrini genişləndirir. Dövlətlərin nüvə triadasına qitələrarası ballistik raketlər, nüvə sualtı raket daşıyıcıları və strateji aviasiya daxildir. ABŞ-dakı əsas silah 13.000 kilometrə qədər mənzilli LGM-30G Minuteman III ballistik raketidir. Sualtı qayıqlar isə ABŞ Hərbi Dəniz Qüvvələrinin UGM-133A Trident II (D5) ballistik raketlərini daşıyır. ABŞ nüvə triadasına həmçinin B-52 Stratofortress və B-2 Spirit bombardmançıları daxildir.
Amerika Alimlər Federasiyasının məlumatına görə, 2022-ci ilin əvvəlinə qədər dünyada 12,700-dən çox döyüş başlığı var idi. Dünyadakı nüvə silahı ehtiyatının təxminən 90 faizi Rusiya və ABŞ-da yerləşir. ABŞ-ın Nyu-Cersi ştatının Ratgers Universitetinin alimləri Rusiya ilə ABŞ arasında genişmiqyaslı müharibənin nəticələrini proqnozlaşdırıblar. Tədqiqatçılar iddia edirlər ki, nüvə silahından istifadə zamanı atmosferə 165 milyon ton zərərli maddələr buraxılacaq ki, bu da nüvə qışının başlanmasına səbəb olacaq.
Nüvə müharibəsi mümkündürmü?
Birləşmiş Millətlər Təşkilatı nüvə silahlarının yayılmasına, eləcə də istifadəsinə və sınaqlarına nəzarət edir. 1968-ci ildə təşkilat nüvə silahının yayılmaması haqqında müqavilə imzalayıb. Hər şeydən əvvəl, bu müqavilə nüvə güclərinin öz silahlarını və bu silahların düzəltmə vasitələrini başqa ölkələrə verməsini qadağan edir. Bundan əlavə, sənədlə qeyri-nüvə dövlətlərinin təhlükəsizliyinə zəmanət verilir: nüvə silahı olmayan dövlətə nüvə hücumu baş verəcəyi təqdirdə, nüvə silahına malik Təhlükəsizlik Şurasının daimi üzvləri hücumu dərhal dəf etməli olacaqlar.
Nüvə sınaqlarına qadağa müqaviləsi 1996-cı ildən qüvvədədir. Onun müddəalarına əsasən, ölkələrə istənilən mühitdə, o cümlədən kosmosda nüvə silahının sınaqdan keçirilməsi qadağandır. Beləliklə, nüvə müharibəsi riski minimuma endirilir, lakin son zamanlar nüvə müharibəsi mövzusu gündəmi zəbt edib.
2018-ci ildə dərc edilən ABŞ nüvə doktrinasında qeyd edilir ki, ABŞ nüvə potensialını genişləndirməklə Rusiyanı nüvə silahından istifadə etməkdən çəkindirəcək. Doktrinanın müəllifləri Rusiya və Çinin yeni nüvə silahlarının ABŞ-ın Sakit okeandakı hərbi üstünlüyünə meydan oxuduğunu irəli sürüblər.
Rusiyada nüvə silahından istifadə Rusiya Federasiyasının nüvə silahının qarşısının alınması sahəsində dövlət siyasətinin əsasları ilə tənzimlənir. Qeyd olunur ki, Rusiya nüvə və digər kütləvi qırğın silahlarının özünə və müttəfiqlərinə qarşı tətbiq edilməsinə cavab olaraq, habelə nüvə raketlərinin buraxılması, nüvə silahının tətbiqi, nüvə silahını idarə edən infrastruktura zərbə endirilməsi və ya dövlətin mövcudluğunu təhdid edən bütün digər hallarda nüvə silahından istifadə edə bilər.
Nüvə silahı nə ilə təhlükəlidir?
Nüvə partlayışının üç mexanizmi var: zərbə dalğası, görünən və infraqırmızı şüalanmanın parıltısı və qamma şüalanması. HHM sistemini keçmiş bomba və ya raket başlığının partlayışı kiloton və trotil ekvivalentinin meqatonları ilə ölçülür. Məsələn, Amerikanın B-2 Spirit bombardmançıları tərəfindən daşınan B61 termonüvə bombaları 0,3-dən 170 kilotona qədər olur.
7700 dərəcə - partlayışın işıqlı sahəsinin maksimum səth temperaturudur
Güman edilir ki, 20 kiloton gücündə bir partlayış təxminən bir kilometrlik ərazini tam məhv etməyə qadirdir.
Nüvə partlayışı zamanı sağ qalmaq mümkündürmü?
Nüvə partlayışının gücünə və dağıdıcılığına baxmayaraq, zərər çəkmiş ərazidə sağ qalmaq mümkündür. Belə ki, Xirosima sakini Eizo Nomura partlayışın episentrində olmaqla sağ qala bilib: 84 yaşına qədər yaşamış yapon adi evin zirzəmisində xilas olub. Partlayış nəticəsində episentrdən 300 metr aralıda olan Kiko Takakura da sağ qalmağı bacarıb. O, Yaponiya Bankının binasının foyesində gizlənərək sağ qalıb.
Eizo və Kikonun hekayəsi daha sonra ABŞ-da “Duck and Cover” cizgi filmini yaratmaq üçün istifadə edilib. Onun məqsədi vətəndaşları nüvə hücumu zamanı, ilk növbədə, SSRİ-dən necə qorunmaq barədə məlumatlandırmaq idi. Ona görə də nüvə hücumu zamanı düzgün hərəkət etmək vacibdir.
Nüvə hücumu zamanı nə etmək lazımdır?
Müasir xəbərdarlıq sistemlərinin hücumdan yarım saat əvvəl xəbərdarlıq verir, lakin orta mənzilli raketlərdən istifadə zamanı hücum barədə zərbədən bir neçə dəqiqə əvvəl məlum olur. Bildirişdən sonra ən yaxın bomba sığınacağına, metroya və ya yaşayış binasının zirzəmisinə enməlisiniz.
Əgər nədənsə vaxt qalmayıbsa, o zaman bir çaxnaşma görünəndə (zərbə dalğası parıltıdan daha yavaş yayılır), başınızı kürək çantası və ya digər geyimlə örtərək üzü üstə yerə uzanmaq lazımdır - bədənin açıq sahələri olmamalıdır. Bu, ağır yanıqların qarşısını alacaq. Radiasiyadan ən yaxşı pambıq və ya yun parça qoruyur. Sintetik geyimlər yüngül radiasiyanın təsiri altında əriyə bilər. Əgər partlayış siz sükan arxasında olanda baş verərsə, maşını saxlayıb pəncərədən aşağı uzanmaq və ya əyləşmək lazımdır.
Siz həmçinin radiasiyadan və zərbə dalğasından qorunmaq üçün ən yaxın binaya girə bilərsiniz. Eyni zamanda, böyük şüşə sahəsi olan ticarət mərkəzləri və ofis binalarından qaçmaq lazımdır. Ən davamlı mülki binalar blok və monolit evlərdir.
Partlayış anından sağ qalanlar radioaktiv tullantılardan qorunmalıdırlar - nəm salfetlər və tibbi maskalar buna kömək edəcək, nəm parça məhsulları ilə əvəz edilə bilər. Bədənin açıq sahələrini dərhal silmək və dərinin səthini qorumaq vacibdir. Episentrdən kifayət qədər məsafədə yerləşən binada olmaq, pəncərə və qapıda bütün deşikləri bağlamaq, həmçinin havalandırma yerlərini möhürləmək lazımdır.
Radiasiyadan necə xilas olmaq olar?
Radioaktiv maddələrin bədənə təsirinin qarşısını almaq və ya azaltmaq üçün tövsiyə olunur:
1. respirator, plaş, rezin çəkmələr və əlcəklərlə küçəyə çıxın;
2. çimmək, siqaret çəkmək, giləmeyvə və göbələk yığmaqdan imtina etmək;
3. Binaya girməzdən əvvəl ayaqqabı və paltarları hərtərəfli təmizləyin;
4. evin yaxınlığındakı ərazini nəmləndirin və yuyucu vasitələrdən istifadə edərək gündəlik nəm təmizləmə işləri aparın.
