2023-cü ilin əvvəlində İsrail mətbuatında belə bir xəbər yayılmışdı: İslami Müqavimət Hərəkatının (HƏMAS) lideri İsmayıl Həniyənin oğullarından biri Türkiyə pasportu alıb və bu pasport ona indi dünyanın istənilən yerində dəbdəbəli həyat tərzi sürməyə imkan verir. Amma bu hadisə yoxsulluq içində olan Fələstin xalqını təəccübləndirmədi. 1990-cı illərdən bu günə qədər hərəkatın liderləri Qəzza zolağında faktiki olaraq bütün maliyyə axınlarına nəzarət ediblər, onların ailələri Qəzza zolağının hüdudlarından çox-çox uzaqlarda dəbdəbəli kurortlarda istirahət etməkdədirlər. Bəs, HƏMAS-ın liderləri kimlərdir və hərbi böhrana baxmayaraq, kapitallarını necə artırırlar.
HƏMAS və İsrail arasında münaqişə başlayan kimi “Firstpost”un 2,7 milyon abunəçisi olan YouTube kanalı “Həmas liderləri dəbdəbəli yaşayarkən Qəzza sakinləri ölürlər” başlıqlı video yayımlayıb. Reportajda partiyanın əsas liderlərinin, o cümlədən Siyasi Büronun rəhbəri İsmayıl Həniyənin çoxdan Qəzza sektorunu tərk edərək dünyanın digər ölkələrində - Türkiyə, Qətər və Livanda yaşadığı qeyd edilib.
“Onlar Beyrut, Doha və İstanbulda lüks mənzillərdə yaşayırlar. Onlar bahalı kostyumlar geyinib beşulduzlu hotellərdə istirahət edirlər. Onlar şəxsi təyyarələrdə uçurlar və uşaqları elit daşınmaz əmlakla məşğul olurlar”, - reportyor Palki Şarma videoda bildirib. Jurnalist xatırladıb ki, 2006-cı ildə Həniyə “qalan günlərini zeytun yağı və qurudulmuş otlarla yaşayacağına” söz verib, lakin 2021-ci ildə bu günə qədər yaşadığı Qətərdə futbol oynayarkən görüntülənib.
Fələstinlilər HƏMAS döyüşçülərinin Qəzzada hərbi şouda iştirakını izləyirlər, 20 iyul 2017-ci il.
Foto: Chris McGrath/Getty Images
Bu, HƏMAS-ın imic problemidir. Onlar daim Qəzzadakı vəziyyətdən danışırlar, amma liderləri orada yaşamırlar. Onlar xaricdə dəbdəbəli həyat sürürlər, xalq isə aclıqdan, səfalətdən, blokadalardan əziyyət çəkir və bunu bilirlər. Səyahətlərini isə “xaricdə müvəqqəti şəbəkə turları” adlandırırlar. Amma bu turlar illərdir davam edir və fələstinlilər hər şeyi görür
Firstpost
Eyni zamanda, HƏMAS rəhbərliyinin özü və onu dəstəkləyən qüvvələr Fələstin xalqının acınacaqlı vəziyyətində İsraili günahlandırırlar. Onlar hesab edirlər ki, Qəzza zolağının blokadası mülki əhaliyə təsir etdiyi üçün yersizdir.
“İsraf, alkoqol və qadınlarla dolu bir həyat”
Yanvar ayında Böyük Britaniyada yerləşən Səudiyyə Ərəbistanı portalı “Elaph” Həniyyənin oğullarından biri Maazın Türkiyə vətəndaşı olduğunu bildirmişdi. Jurnalistlərin fikrincə, həmin vaxtdan o, ailəsi ilə səyahət etmək və hesabsız sərvəti sayəsində sivilizasiyanın bütün üstünlüklərindən istifadə etmək hüququna malikdir. “HƏMAS aparatı tibbi və ya kommersiya ehtiyacları üçün səyahət edən Qəzza sakinlərini izləyir, onların pulunu və qazancının bir hissəsini alır. Digər tərəfdən, Maaz atasının statusuna görə pulsuz Türkiyə pasportu alır”, – Qəzza zolağındakı anonim mənbə qəzəblənib.
BMT-nin məlumatına görə, Qəzza əhalisinin 65 faizi yoxsulluq həddinin altında yaşayır. Fələstinin WAFA agentliyinin açıqladığı hesabata görə, ümumilikdə 2007-2021-ci illər arasında Qəzzanı təxminən 236 min insan tərk edib.
“Maaz Həniyə: israfçılıq, alkoqol və qadın həyatı” sərlövhəli məqalədə deyilir ki, həmin şəxs Qəzza zolağında Əbu əl-Akarat və ya “daşınmaz əmlakın atası” kimi tanınır. Qəzzanın müxtəlif şəhərlərində bir neçə mənzili, villası və hətta bütöv bir binası olduğu üçün ona bu ad verilib. Eyni zamanda, onun xaricdə Maaz və Həniyyənin bütün digər oğulları sərbəst şəkildə müsəlmanlara haram olan spirtli içkilər içir, qadınların müşayiəti ilə nüfuzlu klublarda əylənirlər.
Qəzza şəhərində kişi eşşəklə zibilliyin yanından keçir, 19 iyul 2017-ci il
Foto: Chris McGrath / Getty Images
Qadınlar Qəzzada isti yayda duş qəbul etmək üçün qablarla su daşıyırlar, 14 iyul 2023-cü il
Foto: Mustafa Hassona / Getty Images via Anadolu Agentliyi
“Maaz Həniyə Qəzza zolağındakı rahat həyatını tərk edərək, Türkiyə küçələrində və hotellərində inanılmaz dərəcədə çətin müqavimət hərəkatlarına başlamaq məcburiyyətində qaldı” deyə anonim mənbə Həniyənin davranışını istehza ilə təsvir edib. O, bir neçə il əvvəl Maazın Qəzza küçələrində yeni lüks avtomobili nümayiş etdirərkən atası İsmayılla foto çəkdirdiyinə də diqqət yetirib.
Maaz Həniyənin 13 övladından biridir və o, varidatında şübhəli olan yeganə ailə üzvü deyil. İsmayılın böyük oğlu Abdel Salam Qəzzada İdman Şurasına rəhbərlik edir, Gənclər və İdman Ali Şurasının üzvüdür. HƏMAS liderlərinin və onların ailə üzvlərinin şəxsi həyatlarını gizlətməsinə baxmayaraq, Abdel Salam da mediada Fələstin pullarını oğurlamaq üçün soyadından və rəsmi mövqeyindən sui-istifadə etməkdə ittiham olunur.
Allahın köməyi ilə
Oğullarından fərqli olaraq, gəncliyində İsmayıl Həniyə (indi 61 yaşı var) xüsusi vəzifə ilə öyünə bilməzdi. O, Qəzza zolağında fələstinli qaçqın düşərgəsində anadan olub və burada yerli universitetin ərəb ədəbiyyatı fakültəsini bitirib. Artıq təhsil aldığı müddətdə Həniya gələcəkdə HƏMAS-ın bir hissəsinə çevrilən islamçı tələbə icmasına rəhbərlik edirdi.
1988-ci ildə İsrail hakimiyyəti ilk intifadadakı roluna görə Həniyəni altı ay müddətinə həbs edib. Bir il sonra o, yenidən həbsdə olub və digər fəallarla birlikdə Livanın cənubuna deportasiya edilib. Amma İsmayılın böyük planları var idi: evə qayıtdıqdan sonra Qəzza İslam Universitetinin fakültələrindən birinin dekanı vəzifəsini tutdu, sonra isə HƏMAS-ın ruhani lideri Şeyx Əhməd Yasinin ofisinə rəhbərlik etdi.
HƏMAS-ın lideri İsmayıl Həniyə Livanın Fələstin qaçqınlar düşərgəsinə səfəri zamanı, 6 sentyabr 2020-ci il, Sayda
Foto: Aziz Taher/Reuters
Fələstinin baş naziri təyin edilən İsmayıl Həniyə Qəzzadakı ofisini tərk edir, 26 mart 2006-cı il
Foto: Abid Katib/Getty Images
İsmayıl Həniyə Qurban bayramının ilk günü Qəzzada namaz qılarkən, 21 avqust 2018-ci il
Foto: İbrahim Əbu Mustafa/Reuters
2004-cü ilin martına qədər Həniyə HƏMAS hərəkatının liderlərindən birinə çevrilmişdi. O, İsrailin məhv edilməsi ilə bağlı ictimai çağırışlardan yayındı və “mötədil” islamçı, praqmatist və bacarıqlı danışıqçı kimi şöhrət qazandı, HƏMAS və FAT (Fələstin Azadlıq Təşkilatı) arasında vasitəçi oldu.
Partiyasının 2006-cı il parlament seçkilərindəki qələbəsindən sonra Həniyə Fələstin xalqının maraqları naminə FAT-la tərəfdaşlığını davam etdirmək üçün bundan istifadə edəcəyini bildirib. Tezliklə Fələstin Milli Administrasiyasının rəhbəri Mahmud Abbas İsmayıl Həniyəni baş nazir postuna təsdiqlədi.
Lakin 2006-cı il ərzində müxtəlif ziddiyyətlər ucbatından FAT və HƏMAS tərəfdarları arasında davamlı qanlı toqquşmalar baş verdi və koalisiya hökumətinin yaradılması ilə bağlı danışıqlar aparmaq cəhdləri boşa çıxdı. Artıq 2007-ci ilin iyununda Həniyə hökuməti istefaya göndərildi, lakin o, özü qərarla razılaşmadı.
İki hərəkat arasında qarşıdurma faktiki olaraq 7 il ərzində ölkədə iki baş nazirin mövcud olmasına gətirib çıxardı: HƏMAS - Qəzza zolağına nəzarəti ələ keçirdi və Mahmud Abbasın başçılıq etdiyi FAT hərəkatı isə Qərb sahilini idarə edirdi. Bu, 2014-cü ilə qədər belə idi - sonra isə danışıqlar zamanı Həniyə özü baş nazirlik iddialarından imtina etdi.
Üstəlik, 2017-ci ildə siyasətçi HƏMAS Siyasi Bürosunun rəhbəri oldü. ABŞ prezidenti Donald Tramp əsasən İsrailin maraqlarını nəzərə alan Fələstin-İsrail probleminin həlli planınıtəqdim etdikdən sonra Həniyə Mahmud Abbasla bu proqrama qarşı çıxmaq barədə razılığa gəldi. Beş il əvvəl ABŞ Dövlət Departamenti onu xüsusilə təhlükəli qlobal terrorçu elan etsə də, bu status İsmayıl Həniyə sərvətini artırmağa mane olmayıb.
4 milyard dollar
Açıq mənbələrə görə, 2014-cü ildən etibarən İsmayıl Həniyənin sərvəti
“O, Əl-Şati qaçqın düşərgəsindən olan bir ailənin övladıdır və onun sərvəti dörd milyard dollar qiymətləndirilir. O, Qəzza zolağındakı aktivlərinin çoxunu kürəkəni Nəbilin adına rəsmiləşdirib. Bütün övladlarının yaxşı ərazilərdə daşınmaz əmlakı var, burada bir evin orta qiyməti ən azı bir milyon dollardır”, - 2014-cü ildə bölgədə 30 il xidmət etmiş və hazırda Qərbi Qalileyanın Akademik Kollecində dərs deyən təqaüdçü polkovnik Moşe Elad “Globes”a bildirib.
“Həqiqətən də onların əlinə böyük pul axdı”
Həmin müsahibədə Elad hərəkatın digər liderlərinin vəziyyəti ilə bağlı təfərrüatı açıqlayıb. Onun sözlərinə görə, HƏMAS qurucularının böyük əksəriyyəti qaçqınlar (və bəziləri ikinci nəsil qaçqınlar) və ya misirlilərlə fələstinlilər arasında nikahın “məhsulları” idi. Və onların ümumiyyətlə pulu yox idi. Hərəkat ilk günlərində Fələstin Azadlıq Təşkilatına (FAT) qarşı Qəzza zolağında islami birliklərə dəstək verən İsrail hərbi hökuməti tərəfindən qidalanırdı. Onlar İsraildən uzaqlaşmaq və alternativ maliyyə mənbələri axtarmaq qərarına gəldikdən sonra böyük məbləğ toplamağa başlayıblar.
Elad izah edir ki, liderlərin hesabına vəsait Suriya, Səudiyyə Ərəbistanı, İran və Qətərdən bir neçə mənbədən, o cümlədən dini xeyriyyə təşkilatlarından və müsəlmanları vergi ödəməyə məcbur edən İslamın altı sütunundan biri olan zəkat ianələri şəklində daxil olub.
Bu arada ABŞ-da da HƏMAS üçün vəsait toplayan xeyriyyə təşkilatları da fəaliyyətə başlayıb. “Sonra həqiqətən böyük pullar liderlərin əlinə keçdi. Elad deyir ki, bundan sərvət qazananlardan biri də HƏMAS-ın ikinci komandiri doktor Musa Əbu Mərzukdur. “1990-cı illərin əvvəllərində o, ABŞ-da varlı müsəlmanlar arasında vəsait toplama kampaniyasına rəhbərlik edib və bir neçə bank biznesi qurub. Bundan əlavə, o, kreditlər verən və investisiya xidmətləri göstərən on maliyyə müəssisəsindən ibarət konqlomerat yaradıb. O, dahi maliyyəçidir”.
HƏMAS liderlərindən biri Musa Əbu Mərzuk
Foto: Mohammed Talatene / Anadolu Agentliyi / Getty Images
ABŞ administrasiyası 1995-ci ildə Mərzukun terroru dəstəkləməkdə ittiham edərək həbs olunmasına göstəriş verib. İki il həbsdə qaldıqdan sonra o məhkəməsiz ölkədən qovuldu. Eyni zamanda, Mərzuk kapitalını da qoruya bilib: azadlığa çıxanda onun sərvəti artıq bir neçə milyon dollar təşkil edirdi. Bu gün Mərzuk HƏMAS-ın ən zəngin milyarderlərindən biri hesab olunur.
“Nədənsə o, vergi orqanlarından yayınıb və terrorçuluğu maliyyələşdirməkdə ittiham olunmayıb. Onun [ABŞ] administrasiyası ilə əməkdaşlıq etdiyini deyirlər. Heç bir sübut yoxdur, amma onun belə ağır cinayətlərə görə cəzadan yayınmasının başqa səbəbini düşünmək çətindir. 2001-ci ildə 11 sentyabr hadisələrinin araşdırılması zamanı onun Əl-Qaidə ilə geniş maliyyə əlaqələri, o cümlədən 21 yaraqlıya pul köçürməsi üzə çıxmışdı”, - Elad qeyd edib.
2014-cü ildə ərəb mənbələri onun sərvətini üç milyard dollar qiymətləndirib
Təşkilatın digər ən varlı üzvləri arasında Elad HƏMAS Siyasi Bürosunun sədri Xalid Məşəlin də adını çəkib. Onun sözlərinə görə, həmin zaman siyasətçinin sərvəti Misir banklarında, eləcə də Fars körfəzi ölkələrində daşınmaz əmlakda saxladığı beş milyard dollara bərabər olub.
HƏMAS-ın başqa bir varlı məmuru İman Taha təşkilatda o qədər də yüksək vəzifə tutmasa da, “pullara çıxışı var idi” (digər kiçik menecerlər kimi). Elad onu əl-Borq qaçqın düşərgəsindən çıxan və sonradan Qəzzanın mərkəzində ev tikən kasıb bir uşaq kimi təsvir edib. Taha HƏMAS-ın Qəzza zolağında və xarici nümayəndəliyi arasında koordinasiyaya cavabdeh idi. O, hətta aparıcı fiqur deyildi, amma artıq milyonçular siyahısında idi.
“Onlar pul borularının üstündə oturublar”
Eladın sözlərinə görə, HƏMAS Qəzza zolağında bütün maliyyə axınlarına nəzarət edirdi və onun liderləri maliyyəyə şəxsi mülkiyyət kimi yanaşırdılar. “Onların ciblərinə daxil olan vəsaitlərin çoxu tunel sövdələşmələri və inkişaf edən qaçaqmalçılıq bazarı vasitəsilə əldə edilib. Sonuncuların sayəsində Qəzza zolağında bir neçə yüz milyonçu peyda olub”, - deyə o bildirib.
Qəzza zolağında ən azı 600 milyonçu yaşayır. Bunlar da “orada pul borularının üstündə oturan” insanlardır.
“Asharq Al-Awsat” qəzeti
Elad bu sistemin necə işlədiyini ətraflı təsvir edib (və yəqin ki, bu sistem bu gün də işləyir). Belə ki, HƏMAS-ın yüksək rəhbərliyi “tuneldən” keçən hər sökülən avtomobil üçün 25 faiz vergi və iki min dollar tələb edirdi. Eyni zamanda, Misirdən qaçaqmalçılıq üçün yüzlərlə belə “tunel” var idi: 2007-ci ildən 2010-cu ilə qədər bu cür əməliyyatlar çərçivəsində 800 milyon dollar nağd pul köçürülüb. Bundan əlavə, HƏMAS Qəzza tacirlərinə vergilər qoyub. Onlar sözün əsl mənasında istənilən malın pulunu ödəyirdilər - tərəvəz qutularından tutmuş lüks avtomobillərə qədər. HƏMAS liderləri üçün başqa bir sərvət mənbəyi torpaqların ələ keçirilməsi idi. Dəniz kənarında yaxşı yerlərdə torpaq sahələrini mənimsəyib, sonra satıblar.
HƏMAS liderlərindən biri Xaled Maşal Dohada şəxsi idman zalında dostu ilə stolüstü tennis oynayır, 5 fevral 2013-cü il
Foto: Kate Geraghty / The Sydney Morning Herald / Fairfax Media via Getty Images via Getty Images
Xaled Maşal namaz zamanı
Foto: Kate Geraghty / The Sydney Morning Herald / Fairfax Media via Getty Images via Getty Images
Bundan əlavə, Qəzza zolağında HƏMAS üçün qondarma işçi qəbulu sistemi mövcud idi ki, onun liderləri xaricdəki xeyriyyə təşkilatlarından maliyyə vəsaiti alırdılar. “Onlar xaricdən işçilərin adına ödənişlər alıblar. Məlum olub ki, HƏMAS-a aid olduğu iddia edilən yüzlərlə əsgər və məmurların uydurma adı var”, - Elad bildirib.
Müxtəlif mənbələrə görə, Xaled Maşalın pulunun bir hissəsi “Suriya fondundan” gəlib. ABŞ federal orqanlarının araşdırmasından sonra o, bütün Suriya fondunu mənimsəməkdə ittiham edilib. Ölkədə HƏMAS üçün ayrıca fond var idi və onun bütün hərəkətlərinə Maşal nəzarət edirdi. Siyasətçi Dəməşqi tərk etmək qərarına gəldikdə, o, özü ilə təxminən 2,5 milyard dollar dəyərində fond götürüb və onu tərəfdaşları ilə birlikdə talayıb.
“Hakimiyyətdə olandan sonra yanacaq, rabitə və ölkənin digər ən gəlirli sahələrinə nəzarəti ələ keçiriblər. Qərb cəmiyyətində tez varlanma sxemləri və korrupsiya var. Fələstinlilər isə birbaşa deyirlər: “Mən sadəcə çoxlu pul istəyirəm”, - deyə Elad yekunlaşdırır.
